MA ERUM
Mangle no. 2604, 24-30 November 2016
Unggal mulang ka
Cihégar, Aini teu weléh tibelat kana dongéng budak anu nyunyuhun
tangkal. Ma Erum anu ngadongéngna. Bada ngaji di tajug pasosoré,
barudak patingberetek téh lain balik ka imah atawa ngadon arulin. Kalah terus
ngariung dina balé-balé bumi Ma Erum. Henteu jauh ti tajug ka bumi Ma Erum téh,
ukur kahalangan ku balong jeung sakotakan sawah. Ustad Soléh, anu ngawuruk
ngaji, apan carogéna Ma Erum. Tapi Ustad Soléh mah henteu pinter ngadongéng.
Ngan Ma Erum anu lamun ngadongéng téh matak jempé barudak anu ngadangukeunana,
matak patingbarakatak sareuri nepi kasééleun, matak ngaralamun ngangres ku
carita dina dongéng. Padahal mah Ma Erum sareng Ustad Soléh téh teu acan diparengkeun gaduh turunan.
“Lantaran éta
budak resep kana tatangkalan, hiji poé, tina embun-embunanana tumuwuh hiji
tangkal,” saur Ma Erum kalayan paroman anu hésé dicaritakeun ku Aini.
Aini saukur
inget, manéhna katut sobat-sobat ulinna, sareuri ngadanguna. Kabayangkeun,
lamun dina sirah aya tangkal. Wah, pasti éra. Pasti pirungsingeun. Pasti
dipoyokan ku sasaha.
“Tapi éta budak
henteu ngarasa nalangsa. Lantaran enya ogé éta tangkal téh beuki ngajangkungan,
akarna beuki nyeceb kana sakujur awakna, dahan jeung daunna beuki ngarandakah
ngémploh héjo; tapi henteu karasa beurat, henteu ngagokan,” saur Ma Erum,
“Malahan mah rééaaaa pissaann… anu resepeun ka éta budak.”
“Tapi pasti
sagala pameng, Ma. Badé ka bumi henteu tiasa, upami di sakola kumaha tiasa
lebet ka kelas,” ceuk Asép.
“Ahéngna….” Ma
Erum nuluykeun dongéngna kalayan paroman anu mandiri. Aini mindeng imut
sorangan lamun inget kana paroman Ma Erum waktu ngedalkeun kecap éta. Nepi ka
ayeuna, sanggeus kuliah tingkat ahir, sanggeus kungsi lalajo panyajak sohor
déklamasi atawa aktor sohor maca sajak; Aini tetep ngarasa paroman Ma Erum basa
ngedalkeun kecap “ahéngna” anu paling ngageterkeun hate.
“Tangkal téh
ngaleutikan lamun éta budak ka jero imah. Kitu deui lamun éta budak saré,
diajar di jero kelas, ulin di jero wawangunan. Tangkal téh henteu ngaganggu
henteu matak riweuh.”
“Kumaha
dongéngna éta budak dipikaresep ku sasaha, Ma?” tanya Isal.
“Waktu éta budak
aya di luar, tangkal téh ngajangkungan jeung ngarandakah ngémploh héjo,
karembangan jeung baruahan, matak resep anu ningali,” saur Ma Erum. “Henteu
saukur papada jalma anu resepeun ka éta budak. Tapi ogé sasatoan. Manuk-manuk
nyarayang, ngarendog, aranakan, dina tangkal éta. Hileud néangan kadaharan,
jadi kepompong, tuluy gegeleberan mangrupa kukupu anu éndah. Jeung réa deui
sasatoan, meureun rébuan jumlahna, anu rupa jeung ngaranna ogé urang mah henteu
apal bakat ku laleutikna.”
“Ari
bungbuahanana, tiasa diala, Ma?” tanya Oténg.
“Pasti hésé atuh
ngalana!” ceuk Réna.
“Tapi lamun
dibalédog ku talawéngkar mah pasti maruragan. Saperti lamun Oténg malédog
rambutan Pa Haji Dulah,” ceuk Roro.
“Da… da uing mah
malédog rambutan téh bongan tara dibéré,” témpas Oténg bari seuri éra.
Barudak beuki
ramé silihgonjak.
“Tangkal téh
apan ahéng,” saur Ma Erum. Jep barudak jempé. Aini masih apal enya ogé henteu bisa
nurutan, kumaha lentong Ma Erum basa ngedalkeun kecap “ahéng” anu bisa
ngajempékeun barudak. “Sasaha ogé bakal dialungan buahna. Henteu kudu ditaékan
atawa dirojok ku gantar komo deui dibalédog. Cukup diharéwosan ku éta budak,
buah téh bakal ngalayang ka anu ngaruy nempona. Saha waé anu ningali éta
tangkal, kakara kereteg wé hayang, pasti dialungan.
**
Ras Aini inget
basa sasandiwaraan jeung sobat-sobatna, parebut merankeun budak anu nyunyuhun
tangkal. Sok nepi ka ramé paabdi-abdi nepi ka pahereng-hereng. Ma Erum terus
misah lamun geus kitu mah.
“Sasaha ogé kaci
merankeun budak anu nyunyuhun tangkal,” saur Ma Erum. “Asal aya pasaratanna….”
“Naon, Ma? Naon
pasaratanna téh?” Barudak réang.
“Kudu
ngumpulkeun sisikian, siki naon waé, terus dibungbun.”
Poé Minggu
rebun-rebun kénéh barudak ngabring ka pasar di kota kacamatan anu jarakna aya
kana sapuluh kilométerna, naréangan sisikian. Buah, rambutan, manggu, dukuh,
alpuket, jeung duka siki naon deui, meunang sakantong kérésék gedé. Sisikian
téh terus dibungbun di buruan tukang bumi Ma Erum. Waktu halodo datang, barudak
giliran nyéboran.
“Poé Minggu
hareup, urang jalan-jalan. Barebekelan nya, urang botram,” ceuk Ma Erum sabada
ngadongéng. “Anu baroga karung, barawa nya keur ngakut binih bungbuahan urang.”
Aini masih ngarasakeun
rasa anu ahéng, anu diseuseup saseubeuhna, sumebar kana awakna, jadi imut anu
éndah. Enya, rasa ahéng anu éndah téh nyulusup kana dadana sabada melakeun
bibit bungbuahan di sisi jalan anu ngahgar.
“Bayangkeun
lamun tatangkalan éta tumuwuhna dina embun-embunan urang,” saur Ma Erum sabada
melakeun sakabéh bibit anu kabawa, terus nareuteup ti lebah puncrut. “Jadi
tangkal anu gedé mangpaatna. Akarna jadi pangiket cai, tangkalna jadi tempat
hirup rébuan mahluk, kembangna matak resep anu neuteup, buahna nyegerkeun anu
hanaang….”
**
Unggal mulang ka
Cihégar, Aini pasti ngalongok Ma Erum. Ma Erum bakal nangkeup, ngusapan kana
rambut. Keur Aini, Ma Erum mah henteu weléh marahmay, jeung awét anom. Basa
Ustad Soléh ngantunkeun, Aini kakara sadar Ma Erum téh tos sepuh. Aini kakara
engeuh gurat-gurat karijut di handap socana. Genep puluh dalapan taun yuswana
ayeuna téh.
“Dongéngkeun ka
Ema, kumaha sakola anu ngaranna kuliah téh,” saur Ma Erum basa hiji waktu Aini
ngéndong.
Aini imut. Enya,
Aini ngarasa jadi urang Cihégar anu untung. Lantaran bisa diitung ku ramo urang
Cihégar anu bisa kuliah. Abah téh guru di SDN Cihégar. “Kajeun Abah jeung Umi dahar
sampeu, asal Ain bisa kuliah,” saur Abah. Duaan deui urang Cihégar anu
kabiruyungan bisa kuliah, nyaéta Asép, putra pa kuwu manten, jeung Oténg anu
bapana patani hui.
“Tempat kuliah
téh namina paguron luhur, Ma,” ceuk Aini. “Tempat anu sami waé sepertos SD,
sapertos tajug, sapertos bale-balé bumi Ema. Tapi paguron luhur mah
gedong-gedongna ogé laluhur, taringkat. Aya perpustakaan tempat nyimpen rébuan
buku, majalah, koran. Upami urang hoyong terang naon waé ogé, di perpustakaan
mah aya. Upami urang bade melak tangkal alpuket, hoyong terang kandungan
gizina, vitaminna, kumaha carana melak alpuket anu sakedahna, aya sadayana di
perpustakaan mah.”
Aini masih inget
kumaha marahmayna paroman Ma Erum, meureun ngabayangkeun dongéng Aini.
Teuteupna nembus ka jauhna, sajauh imajinasina. Meureun ngabayangkeun anu kumaha
paguron luhun tempat kuliah rébuan mahasiswa téh. Sainget Aini, Ma Erum mah can
kungsi nyanyabaan jauh. Saurna, sakolana henteu kungsi tamat SD. Tapi maca
hurup latén jeung arab lancar leuwih ti kalolobaan urang Cihégar.
Unggal Aini
ngadongéngkeun yén manéhna jeung batur sakampusna melak-melakeun bibit
tatangkalan di sakuriling kampus anu lega jeung ngahgar, Ma Erum ngabandunganna
téh nepi ka ngeclakeun cisoca. Aini henteu apal, naha Ma Erum téh ngangres ku
dongéngna atawa sedih ku anu séjén.
Isukna basa Aini
ngabaturan Ma Erum jalan-jalan, Aini engeuh réa anu robah di lemburna.
Tatangkalan anu baheula dipelak Ma Erum jeung barudak sapanjang sisi jalan,
ngan aya tunggulna wungkul anu baruruk. Cenah lantaran jalan aya rencana leuwih
dilébarkeun.
“Ciséké anu
baheula ngajadikeun kampung urang subur cai, ngan saukur di sababaraha tempat
anu masih aya,” saur Ma Erum, duka saukur ngabéjaan duka ngangluh.
Aini kakara
sadar, basa mulang dua taun katukang, balong di gigireun imahna digaringkeun.
Pangrasa Aini lantaran Umi hoyong pepelakan kayaning jahé, konéng, surawung,
salédri, bawang, jeung bungbu-bungbuan séjénna. Padahal pancuran anu nyaian
balongna ogé halodo mah garing.
**
“Ain sakadar hoyong mengenang Ma Erum,” ceuk Aini ka Umi. Kamari Abah ngahaja nélépon, ngabéjaan Ma Erum ngantunkeun. Waktu
nyéboran bungbun bungbuahan di buruan tukang, Ma Erum ngarasa rarieut. Soréna,
basa sujud solat asar, anjeunna henteu cengkat deui.
“Dimakamkeunna di buruan tukang bumina, di handapeun tatangkalan, da kitu
kahoyongna,” saur Umi. “Amanatna, bumina diwakafkeun pikeun madrasah.”
Aini leumpang
gagancangan da sieun kasoréan. Di buruan hareup bumi Ma Erum, Aini ngajanteng
lila, neuteup bale-balé, tempat baheula manéhna jeung sobat-sobatna
ngadangukeun dongéng Ma Erum.
Tukangeun
tangkal nangka Aini ngarandeg. Dadana degdegan. Di makam téh aya anu cingogo.
Sanggeus yakin anu cingogo téh sarua manusa, Aini ngaléngkah lalaunan. Kadangu aya
sora inghak anu ditahan.
Aini cingogo,
ngawurkeun kekembangan, terus ngadu’a. Teu kaampeuh, aya anu ngalémbéréh
maseuhan pipina. Tapi ditahan entong kaluar inghakna. Réngsé ngadu’a, Aini
ningali Oténg di hareupeunana keur neuteup.
Maranéhna terus
cengkat. Di balé-balé duanana dariuk.
“Ain, masih
inget dongéng budak anu nyunyuhun tangkal?” ceuk Oténg.
“Naha teu
ningali kitu, sakitu ngarandakah ngémploh héjo?” témbal Ain.
“Sarua atuh,
dina sirah Oténg mah malah tangkalna geus baruahan.”
Sakali deui Aini
ngusap anu ngalémbéréh dina pipina.
**
0 Response to "MA ERUM"
Posting Komentar